Trudno dziś wyobrazić sobie świat bez Internetu. Nie ma wątpliwości, że stał się nieodłącznym elementem naszego codziennego życia. A jak bardzo nieodłącznym? Jeśli nie możesz obejść się bez sprawdzenia maila lub statusów znajomych na FB kilka razy dziennie, jeśli przesiadujesz godzinami na imageboardach i youtubach, może to oznaczać, że jesteś związany z Siecią bliżej niż myślisz…
Badania opinii publicznych jednoznacznie wskazują, że liczba polskich internautów systematycznie rośnie. Według informacji z lipca 2013 roku, w Sieci obecnych jest blisko 60% Polaków, co daje liczbę 18 milionów osób. W porównaniu do roku 2005, odsetek osób surfujących po Sieci w naszym kraju wyniósł jedynie 28%. Korzystamy z Internetu głównie w domu, ale w erze telefonów komórkowych z dostępem do Sieci, być on-line można już wszędzie. Aż 69% ankietowanych korzysta z Internetu codziennie lub prawie codziennie.
Co za tym idzie, rośnie też liczba osób, które mają problem z kontrolowaniem swojego zachowania związanego z Internetem. Przyjmuje się, że ten problem dotyczy od 3 do 14% populacji, czyli w Polsce mówimy o około 400 tys. osób z tym problemem. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że liczba ta wzrasta.
Siecioholizm można zdefiniować jako zaburzenie kontroli impulsów niepowodujące intoksykacji i mające znaczący udział w obniżeniu poziomu funkcjonowania w sferach społecznej, zawodowej i psychologicznej. W oparciu o klasyfikację chorób ICD-10, Woronowicz przyjął następujące kryteria diagnostyczne dla siecioholizmu:
Aby dokonać pełnego rozpoznania, to spośród wymienionych objawów w ciągu ostatniego roku muszą pojawić się minimum trzy.
Inna badaczka zachowań związanych z Siecią, Kimberly Young, wymienia pięć podtypów tego uzależnienia:
Fazy uzależnienia od Internetu można opisać następująco:
Wśród ogromnej ilości informacji i możliwości, które dostarcza nam korzystanie z Internetu, jest on równocześnie źródłem negatywnych konsekwencji dla jego użytkowników. Nadużywanie tego medium może doprowadzić do rozwoju uzależnienia, które w destrukcyjny sposób odbije się na ciele i zdrowiu, funkcjonowaniu w sferach psychicznej i społecznej. Można wyróżnić m.in. zaburzenia relacji interpersonalnych, wyizolowanie społeczne, wzrastającą samotność, obniżenie nastroju, zaniedbywanie obowiązków, zawężenie zainteresowań, rezygnację z przyjemności i rozrywek, zubożenie języka, zaniedbywanie zdrowia i dolegliwości somatyczne (brak ruchu, zarywanie nocy, zmęczenie, nieprawidłowe odżywianie się, kłopoty z kręgosłupem, pogorszenie wzroku), a także zaniedbanie higieny osobistej i problemy z koncentracją uwagi. Nie wspominając kłopotów w pracy czy na studiach.
Zjawisko uzależnienia od Sieci, urosło w Korei do dużego problemu społecznego. Odnotowano tam szereg zgonów związanych z zaburzeniem czynności kardiologiczno-oddechowych, jakie następowały w kafejkach internetowych podczas wielogodzinnego korzystania z zasobów Internetu.
Gdy spojrzeć na sferę poznawczą użytkowników Sieci, można odkryć, że negatywne konsekwencje z nadmiernego przebywania w rzeczywistości wirtualnej, ujawniają się w postaci dezorientacji w bezmiarze bodźców i informacji, trudności w ich selekcji, interpretacji i przetwarzania. Nagminne stają się przypadki coraz swobodniejszego dostępu do treści pornograficznych przez coraz młodszych użytkowników.
Nie można uznać, że Internet sam w sobie jest zły lub uzależniający. Takie cechy nosi jego użytkowanie. Mimo wszystko, jest kilka czynników, które sprzyjają patologii związanej z korzystaniem z Sieci. Obecnie dostęp do jej zasobów jest coraz bardziej powszechny i częściej finansowany przez instytucje państwowe i edukacyjne. Anonimowość, która gwarantuje poczucie bezpieczeństwa, sprzyja występowaniu zachowań, które przypuszczalnie nie były możliwe do zrealizowania w realnej rzeczywistości. Internet może być używany jako swego rodzaju ucieczkę od przykrej codzienności. Co więcej, wirtualne interakcje z innymi użytkownikami nie posiadają ograniczeń przestrzennych, są równe pod względem statusu społecznego – wydają się więc nieprzerwanie trwać w tej przestrzeni.
Przy analizowaniu cech Internetu, trzeba zwrócić uwagę na jego właściwości gratyfikacyjne. Badacze wyróżnili ich siedem: przynależność do wirtualnej społeczności, uzyskiwanie potrzebnych informacji, doświadczenia estetyczne, możliwość oszczędzania i zarabiania pieniędzy, rozrywkę, poprawę osobistego statusu, podtrzymywanie relacji interpersonalnych.
Z kolei przypatrując się ludziom, którzy z Sieci korzystają, pojawia się interesująca kwestia. Z badań wynika, że to mężczyźni stanowią przede wszystkim grupę nadmiernie angażującą się w świat wirtualny. W zakresie płci użytkowników, różnice obejmują też wzorzec korzystania z Sieci. Mężczyźni nastawieni są przeważnie na poszukiwanie informacji, uczestnictwo w gry sieciowe, korzystanie z wirtualnego seksu i pornografii. Kobiety poszukują emocjonalnego wsparcia, nowych przyjaźni czy możliwości flirtowania.
Wśród czynników poznawczych, które sprzyjają powstaniu uzależnienia od Internetu są schematy myślowe odnoszące się do:
Istnieją doniesienia, z których wyłania się obraz podłoża psychopatologicznego, które wzmacnia uzależnienie. Są to m.in. depresja, lęk czy uzależnienie od substancji psychoaktywnych. A także pewne cechy osobowości: niedojrzałość, niski stopień uspołecznienia. Wyraża się to niskim poziomem zaradności, niską wytrwałością w działaniu, nieefektywnością samokontroli, wysokim poziomem lęku społecznego oraz niskim poziomem wrażliwości.
Nie bez znaczenia jest też to, z jakimi oczekiwaniami przystępujemy do korzystania z Sieci. Wyróżniono cztery typy takich oczekiwań:
Najsilniejszymi wyznacznikami uzależniającego korzystania z Internetu są oczekiwania hedonistyczne i kompensacyjne.
Poniżej wypisane są pytania z testu diagnozującego uzależnienie od Internetu. Odpowiadając na pytania pamiętaj, by rozważać tylko aktywności w Sieci niezwiązaną z pracą czy edukacją.
Swoje odpowiedzi umieszczaj na skali liczbowej:
0 – nie dotyczy
1 – rzadko
2 – czasami
3 – przeważnie
4 – często
5 – zawsze
Po udzieleniu odpowiedzi na wszystkie pytania, dodaj wybrane numery dla każdej odpowiedzi w celu zsumowania końcowego wyniku. Im wyższy wynik, tym większy poziom uzależnienia i problemy, które mają swoje przyczyny w korzystaniu z Internetu. Oto ogólna skala, która pomoże zmierzyć Twój wynik:
Arykuł powstał w ramach kampanii informacyjno-profilaktycznej "Co nas spina?"
Kampania współfinansowana jest ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego.