• By Marek Grajcar
• Opublikowane 28 November, 2013

Wyrwij się z Sieci – o uzależnieniu od Internetu

Trudno dziś wyobrazić sobie świat bez Internetu. Nie ma wątpliwości, że stał się nieodłącznym elementem naszego codziennego życia. A jak bardzo nieodłącznym? Jeśli nie możesz obejść się bez sprawdzenia maila lub statusów znajomych na FB kilka razy dziennie, jeśli przesiadujesz godzinami na imageboardach i youtubach, może to oznaczać, że jesteś związany z Siecią bliżej niż myślisz…

Badania opinii publicznych jednoznacznie wskazują, że liczba polskich internautów systematycznie rośnie. Według informacji z lipca 2013 roku, w Sieci obecnych jest blisko 60% Polaków, co daje liczbę 18 milionów osób. W porównaniu do roku 2005, odsetek osób surfujących po Sieci w naszym kraju wyniósł jedynie 28%. Korzystamy z Internetu głównie w domu, ale w erze telefonów komórkowych z dostępem do Sieci, być on-line można już wszędzie. Aż 69% ankietowanych korzysta z Internetu codziennie lub prawie codziennie.

Co za tym idzie, rośnie też liczba osób, które mają problem z kontrolowaniem swojego zachowania związanego z Internetem. Przyjmuje się, że ten problem dotyczy od 3 do 14% populacji, czyli w Polsce mówimy o około 400 tys. osób z tym problemem. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że liczba ta wzrasta.

O czym w ogóle tu mowa…

Siecioholizm można zdefiniować jako zaburzenie kontroli impulsów niepowodujące intoksykacji i mające znaczący udział w obniżeniu poziomu funkcjonowania w sferach społecznej, zawodowej i psychologicznej. W oparciu o klasyfikację chorób ICD-10, Woronowicz przyjął następujące kryteria diagnostyczne dla siecioholizmu:

• silna potrzeba lub poczucie przymusu korzystania z Internetu,
• subiektywne przekonanie o zmniejszonym stopniu samokontroli zachowań związanych z Internetem dotyczących powstrzymywania się od korzystania z sieci,
• występowanie rozdrażnienia czy gorszego samopoczucia, przy próbach przerwania lub ograniczenia korzystania z Internetu,
• spędzanie coraz większej ilości czasu w Internecie, w celu uzyskania zadowolenia, które poprzednio było osiągane w znacznie krótszym czasie,
• postępujące zaniedbywanie innych źródeł przyjemności lub dotychczasowych zainteresowań na rzecz Internetu,
• korzystanie z zasobów Sieci pomimo szkodliwych następstw (fizycznych, psychicznych i społecznych), o których wiadomo, że mają związek ze spędzaniem czasu w Internecie.

Aby dokonać pełnego rozpoznania, to spośród wymienionych objawów w ciągu ostatniego roku muszą pojawić się minimum trzy.

Inna badaczka zachowań związanych z Siecią, Kimberly Young, wymienia pięć podtypów tego uzależnienia:

1. socjomanię internetową – uzależnienie od internetowych kontaktów społecznych,
2. erotomanię internetową,
3. przeciążenie informacyjne – przymus pobierania informacji,
4. uzależnienie się od sieci internetowej,
5. uzależnienie od komputera

Fazy uzależnienia od Internetu można opisać następująco:

• poznawanie racjonalne oraz efektywne wykorzystanie Internetu – w tej fazie użytkownik ma raczej okazjonalny kontakt z wirtualną rzeczywistością, która staje się źródłem zainteresowania, wiedzy i rozrywki;
• uzależnienie – etap ten zaczyna się w momencie, gdy pojawia się wzmożona potrzeba korzystania z zasobów Sieci, zarazem w zakresie częstotliwości, jak i długości trwania aktywności; internauta porzuca inne źródła zainteresowania, a gdy jest w stanie ograniczonego dostępu on-line, skutkuje to obsesyjnym myśleniem na temat Internetu oraz wywołuje przygnębienie i lęk;
• destrukcja – użytkownik w bardzo wyraźny sposób ogranicza (lub nie podejmuje w ogóle) działania związane z funkcjonowaniem na polu rodzinnym, zawodowym, rekreacyjnym, uczestniczy jedynie w długotrwałych sesjach internetowych i nie przestaje pomimo świadomości ponoszonych szkód.

Negatywne skutki

Wśród ogromnej ilości informacji i możliwości, które dostarcza nam korzystanie z Internetu, jest on równocześnie źródłem negatywnych konsekwencji dla jego użytkowników. Nadużywanie tego medium może doprowadzić do rozwoju uzależnienia, które w destrukcyjny sposób odbije się na ciele i zdrowiu, funkcjonowaniu w sferach psychicznej i społecznej. Można wyróżnić m.in. zaburzenia relacji interpersonalnych, wyizolowanie społeczne, wzrastającą samotność, obniżenie nastroju, zaniedbywanie obowiązków, zawężenie zainteresowań, rezygnację z przyjemności i rozrywek, zubożenie języka, zaniedbywanie zdrowia i dolegliwości somatyczne (brak ruchu, zarywanie nocy, zmęczenie, nieprawidłowe odżywianie się, kłopoty z kręgosłupem, pogorszenie wzroku), a także zaniedbanie higieny osobistej i problemy z koncentracją uwagi. Nie wspominając kłopotów w pracy czy na studiach.

Zjawisko uzależnienia od Sieci, urosło w Korei do dużego problemu społecznego. Odnotowano tam szereg zgonów związanych z zaburzeniem czynności kardiologiczno-oddechowych, jakie następowały w kafejkach internetowych podczas wielogodzinnego korzystania z zasobów Internetu.

Gdy spojrzeć na sferę poznawczą użytkowników Sieci, można odkryć, że negatywne konsekwencje z nadmiernego przebywania w rzeczywistości wirtualnej, ujawniają się w postaci dezorientacji w bezmiarze bodźców i informacji, trudności w ich selekcji, interpretacji i przetwarzania. Nagminne stają się przypadki coraz swobodniejszego dostępu do treści pornograficznych przez coraz młodszych użytkowników.

Kto jest podatny

Nie można uznać, że Internet sam w sobie jest zły lub uzależniający. Takie cechy nosi jego użytkowanie. Mimo wszystko, jest kilka czynników, które sprzyjają patologii związanej z korzystaniem z Sieci. Obecnie dostęp do jej zasobów jest coraz bardziej powszechny i częściej finansowany przez instytucje państwowe i edukacyjne. Anonimowość, która gwarantuje poczucie bezpieczeństwa, sprzyja występowaniu zachowań, które przypuszczalnie nie były możliwe do zrealizowania w realnej rzeczywistości. Internet może być używany jako swego rodzaju ucieczkę od przykrej codzienności. Co więcej, wirtualne interakcje z innymi użytkownikami nie posiadają ograniczeń przestrzennych, są równe pod względem statusu społecznego – wydają się więc nieprzerwanie trwać w tej przestrzeni.

Przy analizowaniu cech Internetu, trzeba zwrócić uwagę na jego właściwości gratyfikacyjne. Badacze wyróżnili ich siedem: przynależność do wirtualnej społeczności, uzyskiwanie potrzebnych informacji, doświadczenia estetyczne, możliwość oszczędzania i zarabiania pieniędzy, rozrywkę, poprawę osobistego statusu, podtrzymywanie relacji interpersonalnych.

Z kolei przypatrując się ludziom, którzy z Sieci korzystają, pojawia się interesująca kwestia. Z badań wynika, że to mężczyźni stanowią przede wszystkim grupę nadmiernie angażującą się w świat wirtualny. W zakresie płci użytkowników, różnice obejmują też wzorzec korzystania z Sieci. Mężczyźni nastawieni są przeważnie na poszukiwanie informacji, uczestnictwo w gry sieciowe, korzystanie z wirtualnego seksu i pornografii. Kobiety poszukują emocjonalnego wsparcia, nowych przyjaźni czy możliwości flirtowania.

Wśród czynników poznawczych, które sprzyjają powstaniu uzależnienia od Internetu są schematy myślowe odnoszące się do:

• własnej osoby: niskie poczucie własnej wartości, obniżona samoocena, niskie poczucie kompetencji,
• otoczenia: myślenie czarno-białe.

Istnieją doniesienia, z których wyłania się obraz podłoża psychopatologicznego, które wzmacnia uzależnienie. Są to m.in. depresja, lęk czy uzależnienie od substancji psychoaktywnych. A także pewne cechy osobowości: niedojrzałość, niski stopień uspołecznienia. Wyraża się to niskim poziomem zaradności, niską wytrwałością w działaniu, nieefektywnością samokontroli, wysokim poziomem lęku społecznego oraz niskim poziomem wrażliwości.

Nie bez znaczenia jest też to, z jakimi oczekiwaniami przystępujemy do korzystania z Sieci. Wyróżniono cztery typy takich oczekiwań:

• oczekiwania interpersonalne – wzbogacenia relacji międzyludzkich, poznanie i zbliżenie się do innych,
• oczekiwania pragmatyczne – ułatwienie komunikacji, zdobywania informacji, rozwoju osobistego,
• oczekiwania hedonistyczne – zmiany nastroju, rozrywki,
• oczekiwania kompensacyjne – oswobodzenie się od kompleksów i zahamowań.

Najsilniejszymi wyznacznikami uzależniającego korzystania z Internetu są oczekiwania hedonistyczne i kompensacyjne.

Sprawdź się

Poniżej wypisane są pytania z testu diagnozującego uzależnienie od Internetu. Odpowiadając na pytania pamiętaj, by rozważać tylko aktywności w Sieci niezwiązaną z pracą czy edukacją.

Swoje odpowiedzi umieszczaj na skali liczbowej:

0 – nie dotyczy

1 – rzadko

2 – czasami

3 – przeważnie

4 – często

5 – zawsze 

1. Jak często można zauważasz, że jest s on-line dłużej niż zamierzałeś?
2. Jak często zaniedbujesz obowiązki domowe, aby spędzić więcej czasu on-line?
3. Jak często wybierasz emocje związane z Internetem do intymności z partnerem?
4. Jak często tworzysz nowe relacje z innymi użytkownikami on-line?
5. Jak często inni skarżą się na ilości czasu spędzonego przez Ciebie on-line?
6. Jak często twoje stopnie w szkole lub praca cierpią z powodu ilości czasu spędzonego on-line?
7. Jak często sprawdzasz pocztę elektroniczną, zanim zrobisz cokolwiek?
8. Jak często wydajność w pracy lub wyniki w pracy cierpią z powodu Internetu?
9. Jak często stajesz się defensywny lub skryty, gdy ktoś pyta, co robisz on-line?
10. Jak często powstrzymujesz niepokojące myśli o swoim życiu, przy pomocy kojących myśli o Internecie?
11. Jak często łapiesz się ma myśleniu, kiedy znowu skorzystasz z Internetu?
12. Jak często obawiasz się, że życie bez Internetu byłoby nudne, puste i bez radości?
13. Jak często krzyczysz czy jesteś poirytowany, jeśli ktoś przeszkadzaCi gdy jesteś on-line?
14. Jak często zarywasz noce z powodu korzystania z Internetu do późna?
15.  Jak często myślisz o Internecie, gdy jesteś off-line, lub fantazjujesz na temat bycia on-line?
16. Jak często łapiesz się na mówieniu: "Jeszcze tylko kilka minut", gdy jesteś on-line?
17. Jak często starasz się zmniejszać ilość czasu spędzanego on-line i ponosisz porażkę?
18. Jak często starasz się ukryć fakt jak długo jesteś już on-line?
19. Jak często można wybierasz spędzenie więcej czasu on-line od na wyjścia z innymi?
20. Jak często czujesz się przygnębiony albo zdenerwowany, gdy jesteś off-line, a gdy jesteś już on-line uczucia te przechodzą?

Po udzieleniu odpowiedzi na wszystkie pytania, dodaj wybrane numery dla każdej odpowiedzi w celu zsumowania końcowego wyniku. Im wyższy wynik, tym większy poziom uzależnienia i problemy, które mają swoje przyczyny w korzystaniu z Internetu. Oto ogólna skala, która pomoże zmierzyć Twój wynik:

• 20 - 49 punktów: jesteś przeciętnym użytkownikiem on-line. Możesz czasami surfować po Sieci zbyt długo, jednak masz kontrolą nad użytkowaniem jej.
• 50 -79 punktów: doświadczasz sporadycznych lub częstych problemów spowodowanych korzystaniem z Internetu. Rozważ ich cały wpływ na Twoje życie.
• 80 - 100 punktów: Twoje korzystanie z Internetu jest przyczyną poważnych problemów w życiu. Powinieneś ocenić wpływ Internetu na Twoje życie i zająć się problemami bezpośrednio spowodowanymi korzystaniem z Internetu.

Literatura:

1. Ogińska-Bulik N., (2010), Uzależnienia od czynności. Mit czy rzeczywistość?. Warszawa: Difin
2. Young K. (2009), Assessment of Internet Addiction. www.netaddiction.com
3. http://www.ekonomia.rp.pl/artykul/1028947.html
4. http://www.narkotyki.pl/nietypowe-uzaleznienia/internetoholizm

​

​Arykuł powstał w ramach kampanii informacyjno-profilaktycznej "Co nas spina?"